امام جعفر صادق (ع)، امام ششم شیعیان، در هفدهم ربیع‌الاول سال 83 هجری‌قمری در مدینه متولد گردید. کنیه ایشان ابوعبدالله و لقب‌شان صادق می‌باشد. پدر ارجمندشان امام باقر (ع) و مادرش ام فروه است. رسول خدا سال‌ها قبل، ولادت آن حضرت را خبر داده و فرموده بود نام او را صادق بگذارید، زیرا از فرزندان او کسی است که همنام اوست، اما دروغ می‌گوید «جعفر کذّاب». ...
به گزارش خبرگزاری برنا؛ پس از به قدرت رسیدن عباسیان، همانطور که آن حضرت پیش بینی کرده بود فشار بر شیعیان افزایش یافت و با روی کار آمدن منصور، این فشار به اوج خود رسید. امام نیز از این فشارها مستثنی نبود. این دوران، یعنی چند سال آخر عمر آن حضرت بر خلاف دوران اولیه امامت شان، دوره سختی ها و انزوای دوباره آن حضرت و حرکت تشیع بود. منصور شیعیان را به شدت تحت کنترل قرار داده بود. سرانجام کار به جایی رسید که با تمام فشارها، منصور چاره ای ندید که امام صادق ع را از میان بردارد و بنابراین توسط عواملش حضرت را به شهادت رساند. آن حضرت در سن 65 سالگی در سال 148 هجری به شهادت رسید و در قبرستان معروف بقیع در کنار مرقد پدر و جد مطهر خود به خاک سپرده شد.
حضرت امام جعفر صادق ع در سال ۱۱۴ هجری قمری به امامت رسید و در دوران امامت خود از خلفای بنی امیه با هشام بن عبدالملک، ولیدبن زید، یزیدبن ولید، ابراهیم بن ولید و مروان حمار و از خلفای بنی عباس با ابوالعباس سفاح و منصور دوانیقی معاصر بود. مدت نزدیک به یک قرن اسلام و مسلمانان بازیچه اغراض سلطه جویان بنی امیه بودند، ناسزا گفتن به حضرت علی ع در سرلوحه برنامه هایشان و فاجعه خونین کربلا و شهادت امام حسین ع ، اوج جنایات آنها بود. همچنین بسیاری از بزرگان شیعه و علویان به جرم هواخواهی اهل بیت ع به شهادت رسیدند، یا سال ها در سیاه چال های مخوف زندانی شدند.
جنایات هولناک بنی امیه و نیز عواملی همچون مبارزه ها و روشنگری های امامان، فشار اقتصادی در اثر مالیات های سنگین و نادیده گرفته شدن غیر عرب در نظام حکومتی بنی امیه، موجب قیام مسلمانان عراق، خراسان و شمال آفریقا علیه خاندان بنی امیه شد و به حکومت یک قرن ظلم و جنایات آنان خاتمه داد.
شورش ها و قیام ها، که با شعار خونخواهی شهدای کربلا، مردم را گرد خود جمع کرده و علیه امویان به شورش و قیام واداشته بودند، پس از سرنگونی بنی امیه، به جای آن که حکومت را به شایسته ترین فرد، امام صادق ع واگذارند، خود بر اریکه ی قدرت تکیه زدند و به محض به دست گرفتن قدرت، مانند ستمگران گذشته، برای حفظ سلطنت خود، بر امام صادق ع و یارانش سخت گرفتند. آنها کوشیدند جامعه را از خاندان نبوت دور بدارند، تا مبادا حکومتی را که به نام دودمان پیامبر و با تظاهر به اسلام به چنگ آورده اند، از دست بدهند، سفاح نخستین خلیفه عباسی، مدت چهار سال و منصور دوانیقی دومین خلیفه، بیست و دو سال -یعنی تا ده سال پس از شهادت امام صادق ع - قدرت را در دست داشتند.
نهضت فرهنگی امام صادق ع
امام صادق ع از اوضاع آشفته دستگاه خلافت اموی استفاده و برنامه اصلاحی و نهضت فرهنگی خود را آغاز کرد. آن حضرت برای ح سن انجام رسالت خود دو خط مشی کلی اتخاذ کرد:
۱. کناره گیری از مناقشات سیاسی و بهره گیری از پوشش تقیه؛
۰۲. دعوت به امامت و پاسداری از آن.
این مرحله از مبارزه امام ع دو ب عد داشت:
۱. ب عد نفی امامت حکمرانان معاصر خود: امام ع در این راستا به شیوه های گوناگون، موضع باطل و ضد اسلامی خلفا و کارگزاران آنان را گوشزد کرد و با بازداشتن پیروان خود از مساعدت ایشان و مراجعه به محاکم قضایی آنان، مشروعیت دستگاه خلافت را نفی می کرد.
۲. ب عد اثبات امامت خود: پیشوای صادق ع در این ب عد، خود را جانشین پیامبر ص پیشوای امت و صاحب اصلی حکومت می دانست. این ب عد از تلاش امام ع متناسب با شرایط سیاسی جامعه و نیز موقعیت و نیاز مخاطبان به شیوه های مختلف، انجام می گرفت. گاهی در حضور خلفا و طاغوت های زمان، برخی اوقات در برابر توده مردم و زمانی در برابر افراد به طور خصوصی.
مردم را با تلاش و رفتار به راه خیر بخوانید نه با زبان و گفتار
ظلم و ستم سلاطین عباسی نسبت به ائمه اطهار ع که امام صادق ع و امامان بعد از آن حضرت را مسموم کردند برای آن بود که آن پیشوایان مقدس، در رفتار و کردارشان بزرگ ترین مبلغ بر ضد دستگاه فساد عباسی بودند، وجود راست گو، دروغگو را می شناساند. وجود درستکار، خیانتکار را رسوا می نماید، زندگانی کردن یک مرد باحقیقت، ماهیت کاذب بی حقیقتان را آشکار می کند، از این روست که بی حقیقتان پیوسته در نابودی مردان با حقیقت می کوشند، زیرا حیات شرافتمندانه ایشان، مزاحم زندگانی ننگین آنان خواهد بود.
امام صادق ع به ابن ابی یعفور فرمود: کونوا دعاه للناس بالخیر بغیر السنتکم لیروا منکم الاجتهاد و الصدق و الورع. مردم را به غیر زبان خود به راه خیر بخوانید، تا مردم تلاش و راستی و تقوا را در شما ببینند.
یعنی سعی و کوشش کنید راستی و پرهیزکاری را به آن ها نشان دهید، نباید گفت: بیا و ببین، اگر آن ها راستی و درستی و پاکی در شما دیدند، خودشان خواهند آمد، تبلیغ و دعوت با غیر زبان در هر حال و هر زمان و هر مکان با همه ی اشخاص ممکن است. سرباز می تواند افسر خود را با کردار نیک خود، راهنمایی نماید؛ ملت می تواند حاکم را به شاهراه حق و حقیقت هدایت کند، هم چنان که حاکم می تواند ملت را راهنمایی کند و افسر سرباز را پرورش دهد؛ اگر دولت فاسد شد باید ملت آن را اصلاح کند و اگر ملت فاسد شد باید دولت غمخوار ملت باشد و ملت را از حضیض فساد به اوج سعادت برساند.
دستور امام صادق ع برای رفتار با دیگران
امام صادق ع فرمود: دوستان من، پیروان من، شما با مردم طوری رفتار کنید که دیگران بگویند خدا جعفر بن محمد را بیامرزد، چقدر پیروان خود را نیکو تربیت کرد. آیا مسلمانان امروز در چنین وضعی هستند که کسی که با آنان معاشرت کند پی به تربیت عالی پیامبر اسلام ص ببرد؟ در جای دیگر فرمود: شما مایه زینت ما باشید نه ننگ ما.
آیا اکنون مسلمانان زینت پیشوایان اسلام هستند یا عار و ننگ ایشان؟ جز خیانت، نفاق، دروغ گویی، بی دینی، تملق و چاپلوسی، صفات دیگر، کمتر در میان مسلمانان آشکار است.
اگر مسلمانان این دستورهای بزرگ پیشوایان شان را به کار می بستند، چراغ راهنمای جهان می شدند. ما مسلمانان باید همگی به درگاه خدای متعال دست تضرع دراز کنیم، بلکه نظر لطفی از طرف آن وجود مقدس بشود و تحولی در اخلاق مسلمانان پیدا شود که لااقل مایه ننگ پیامبر اسلام ص نباشیم. وظیفه هر مسلمانی آن است که دیگران را به اسلام دعوت کند، ولی متاسفانه بسیاری از ما مسلمانان این وظیفه را انجام نمی دهیم، بلکه با رفتار ناپسند خود، آنان را از اسلام دور می کنیم، اگر مسلمانان پایبند قوانین اسلام بودند، احتیاجی نداشت که تبلیغ اضافی برای اسلام بنمایند؛ زیرا خود اسلام بهترین تبلیغ و مؤثر ترین دعوت بود و احتیاجی به قدم فرا تر نهادن نداشت.
رفتار ما مسلمانان
اکثر مسلمانان، درست عکس دستورات اسلام رفتار می کنند، هر چه پیشوایان اسلام پایداری در دین را توصیه کردند، ما مسلمانان غیر از دین، برای همه چیز پایداری می کنیم. با آنکه باید همه را فدای دین کنیم، دین را فدای همه می کنیم، دین را سپر خود قرار می دهیم، اگر طرفداری از دین برای ما منفعت داشته باشد مسلمانی متدین و متعصب می شویم و اگر زیان داشته با دین مخالفت می کنیم؛ یا دین را تأویل می کنیم، کتاب های مقدس ما در گوشه کتابخانه ها و طاقچه ها گرد و خاک گرفته اند، آگاه نیستیم که چه جواهرات گران بهایی در آن نهفته است.
روش کارآمد امام برای ایجاد اعتدال و صبر
حضرت امام جعفرصادق ع روش تدریس و سلوک اجتماعی خاص خود را داشت که امروزه باید الگوی تمامی افراد قرار گیرد. نحوه تعلیم حضرت با حلم و آرامش خاص و بها دادن به طرف مقابل -چه شاگرد و چه مناظره کننده- توأم بود. بر اساس منابع تاریخی ایشان به سوالات و سخنان طرف مقابل به طور کامل و با صبر و حوصله زیاد گوش داده و در پاسخ به گونه ای القای مطلب می کردند که طرف مقابل محبت، خیرخواهی و علاقه مندی را احساس می کرد. در جهان امروز اگر پیروان همه نحله های فکری و عقیدتی اگر یاد می گرفتند که با صبر و آرامش به کلام همدیگر توجه کنند، بسیاری از مصائب و مشکلات فعلی پیش نمی آمد.
استفاده از روش سلوک اجتماعی امام جعفر صادق ع خشونت و جنگ در جهان فعلی را کاهش می دهد. حضرت ابتدا میدان می دادند تا شاگردان و یا مباحثه کنندگان هرچه سوال دارند بیان کرده و در ادامه بر اساس روش عقلی و استدلال صحیح مطالب خود را القا می کردند. این روش در دنیای کنونی که اعتدال و حلم در جوامع فراموش شده، بسیار کارآیی دارد.
امام صادق ع با این روش خاص خود و بدون هیچگونه خشونتی صراط مستقیم را تبیین و شاگردان بسیاری را نیز در حوزه های مختلف معرفتی تربیت کرد. مرحوم شیخ طوسی ره به نقل از هشام بن سالم حکایت می کند که «روزی مردی از اهالی شام برای مباحثه به محضر حضرت آمد. امام به او عرض کرد که اگر پیرامون قرآن سخنی داری با حمران بن اعین، اگر درباره علوم عربی می خواهی مناظره کنی با ابان بن تغلب، اگر در فقه صحبتی داری با زرار بن اعین و ... به گفت وگو بپرداز. آن مرد با شاگردان حضرت به مناظره پرداخت و در همه حوزه ها مغلوب شد. آنگاه با امام رو کرد و گفت که: شما در همه حوزه ها دانشمند تربیت کرده اید.»
تلاش های علمی برای جلوگیری از شیوع افکار ضد اسلامی
این ریاست به معنای پست و مقام نیست چرا که پست و مقام دنیوی از بین می رود اما وقتی که به امام صادق ع گفته می شود رییس مکتب تشیع مقصود مجاهدت علمی و تربیت شاگردانی است که پرچمدار شکوفایی اندیشه اسلامی و ولایت علوی و احیاگر مکتب تشیع می باشند.
امام صادق ع در طول ۳۴ سال امامت خود با مجاهدت های علمی و دینی، مکتب جعفری را پایه گذاری کرد. ایشان شریعت محمد ص و مکتب تشیع را احیا کرد و مانع از نابودی شیعه و فراموشی اسلام ناب محمدی شد. چیزی که دنیای امروز ما شدیدا به یادآوری آموزه های ولایی و علوی ائمه معصومین نیازمند است. امام صادق ع در طول حیات پربرکت خود بیش از ۴ هزار شاگرد را در مکتب معارف دینی و اندیشه های اسلامی خود تربیت کرد و آنها را در جهت پاسداری از مکتب دینی و علمی و نگهداری از تشیع راستین به جهان اسلام فرستاد. بی شک گنجینه علوم دینی این امام همام در سال ها زندگی در محضر امام سجاد ع و پدر بزرگوارش امام باقر ع به دست آمد و همگان ایشان را با نفوذ کلام، حکمت وسیع و قدرت بیان می شناختند.
در روزگاری که افکار ضداسلامی و ویرانگر خطری بزرگ در مسیر اسلام ناب محمدی بود، امام صادق ع رییس مذهب جعفری با مجاهدت های علمی خود مانع از شیوع این افکار ضد اسلامی شد. خرافه و بدعت در دین مانند بیماری است که تن سالم را از درون پوسیده می کند. اما این امام همام جهادگر میدان علم در راه تاسیس مکتب تشیع، مشقت های فراوانی را متحمل شد تا نهضتی بزرگ بر اساس پایه های حقیقت اسلام و عقلانیت دینی بنیان گذارد. گفت وگوها و مناظرات امام صادق ع با قدرت منطق و استدلال وی و پاسخگویی به شبهات دینی نقش بسیار مهمی در احیای مکتب تشیع داشته است.
