دنیای آینده بانک‌های ایران چگونه است و تا چه زمانی می‌توانند با تکیه بر خدمات سنتی و نیمه‌الکترونیک خود ادامه حیات دهند؟ آیا مشتریان آنها به همین خدمات محدود و حداقلی رضایت می‌دهند؟ شاخص دسترسی به خدمات بانکداری نوین در ایران، به‌رغم افزایش تعداد خدمات، همچنان از یک ساختار سنتی مبتنی بر پرداخت، به جای اعتبار دادن به مشتریان، رنج می‌برد. ...
به گزارش برنا؛ دولت سیزدهم علاقه زیادی دارد تا هم کیفیت و هم سطح خدمات بانکی به مردم را افزایش دهد و آن را عادلانه سازد که مصداق علنی آن تلاش برای دسترسی همه مردم به اعتبارات و تسهیلات بانکی و جلوگیری از تمرکز آن به تعداد خاص شهروندان است. با این حال تا زمانی که تکیه خدمات بانکی بر کارت های برداشت باشد و نه کارت های اعتباری نمی توان انتظار داشت که بانک ها از لایه سنتی خود خارج شوند.
تعداد کل کارت های برداشت بانکی براساس آخرین اعلام بانک مرکزی به ۲۶۸میلیون و ۲۴۹هزار و ۱۲۷کارت رسیده که سرانه هر ایرانی ۳.۲کارت است. نکته جالب اینکه از کل تعداد کارت های برداشت بانکی ۶۸درصد آن را ۷بانک صادر کرده اند.
سهم بانک ملی ۱۸درصد، بانک صادرات ۱۲.۷درصد، ملت ۱۱.۹درصد، سپه ۹.۳درصد، کشاورزی ۶.۶درصد، تجارت ۴.۹درصد و مسکن ۴.۷درصد برآورد شده است. البته اگر سهم بانک های نظامی در بانک سپه ادغام شود ۷۴درصد از کل کارت های برداشت در دست مردم مربوط به ۷ بانک یادشده می شود.
گزارش بانک مرکزی از شاخص های خدمات پرداخت بانکی از یک نقص عمده رنج می برد زیرا با وجود انحلال بانک ها و مؤسسات اعتباری نظامی شامل بانک حکمت ایرانیان، بانک انصار، مؤسسه اعتباری کوثر و بانک قوامین، همچنان آمار کارت های بانکی صادرشده توسط این بانک ها محاسبه شده که قاعدتا باید آمار آنها را در بانک سپه ادغام کرد که در این صورت سهم بانک سپه از کارت های برداشت بانکی از ۹.۳درصد به ۱۵.۷درصد می رسد.
سهم اندک کارت های اعتباریدرحالی که بیشتر مردم ایران در جیب شان کارت برداشت یا همان کارت های نقدی بانکی را دارند، در دنیا، کارت های اعتباری است که بالاترین سهم را به خود اختصاص داده است. بانک مرکزی می گوید در پایان فروردین امسال فقط ۷میلیون و ۵۷۸هزار و ۶۳۴کارت اعتباری در بانک ها صادر شده که سهم هر ایرانی به یک دهم درصد هم نمی رسد. از کل کارت های اعتباری صادر شده در بانک ها ۴۴.۷درصد در استان تهران صادر شده و ۵۵.۲درصد هم سهم سایر استان ها بوده است.
نکته قابل تامل اینکه بسیاری از بانک های ایران همچنان با در اختیار داشتن کارت اعتباری به مشتریان خود بیگانه هستند یا ترس دارند و ترجیح می دهند به همان کارت های برداشت نقدی اکتفا کنند به گونه ای که از کل کارت های اعتباری صادرشده در پایان فروردین امسال ۴۳درصد به بانک سامان، ۱۷درصد به بانک ملت، ۱۵درصد به بانک قرض الحسنه مهر ایران، ۶درصد به بانک سپه، ۵درصد به بانک تجارت، ۵درصد به پست بانک و ۴درصد به بانک پارسیان اختصاص دارد و سهم سایر بانک ها به ۱۴درصد می رسد. این آمارها نشان می دهد بانک های ایران هنوز تا تغییر از کارت های نقدی به کارت های اعتباری فاصله زیادی دارند.صدور ۴۱۲میلیون کارت بانکیایران را می توان در زمره کشورهای پیشتاز کارت های بانکی شامل کارت های نقدی، کارت های اعتباری و کارت های هدیه قلمداد کرد چنان که در پایان فروردین امسال تعداد کارت های بانکی به ۴۱۱میلیون و ۸۶۲هزار و ۸۲۷کارت رسیده که ۲۶درصد سهم استان تهران و ۷۴درصد سهم سایر استان ها بوده که به صورت طبیعی بالاترین کارت های بانکی متعلق به بانک های دولتی یا دولتی خصوصی شده ملی ایران، سپه، تجارت، صادرات و ملت اختصاص دارد.
براساس تازه ترین آمارهای بانک مرکزی ۶۱هزار و ۱۵۸دستگاه خودپرداز در کشور فعال است که ۲۳درصد آن در استان تهران و ۷۷درصد در سایر استان ها نصب شده و تعداد پایانه های ارائه دهنده خدمات بانکی در شعب بانک ها هم بالغ بر ۶۵هزار و ۵۵۸دستگاه اعلام شده که ۲۰درصد در شعب بانک های استان تهران و ۸۰درصد در شعب دیگر استان ها قرار دارد.
وضع تراکنش های بانکیبانک مرکزی ارزش ریالی مبلغ تراکنش های شبکه بانکی در خودپردازها، در فروردین امسال را ۳۶۴۱هزار میلیارد ریال و ارزش تراکنش های صورت گرفته در پایانه های شعب بانک ها را ۲۴۷۰هزار میلیارد ریال برآورد کرده است. این گزارش نشان می دهد تعداد تراکنش های ثبت شده درون شبکه بانکی شامل خودپردازها و پایانه های شعب در فروردین امسال به ۵۳۹میلیون و ۹۶۲هزار و ۵۲۹تراکنش رسیده که بیش از ۹۵درصد آن سهم خودپردازهای بانکی بوده است.
سقف کوتاه کارت اعتباریبراساس بخشنامه بانک مرکزی سقف کارت های اعتباری مرابحه هم اکنون ۲۰۰میلیون تومان است که با توجه به نرخ رشد نقدینگی و تورم، این سقف به نظر کوتاه است و پاسخگوی نیاز اعتباری اکثریت شهروندان نیست. با این حال به دلیل محدودیت منابع بانک ها، افزایش این سقف در آینده نزدیک محتمل به نظر نمی رسد.
سهم تسهیلات بانکی در قالب کارت های اعتباری مرابحه در سال های اخیر از کل مانده تسهیلات بانک ها افزایش یافته که هدف آن تسهیل تامین مالی خانوارها و کسب وکارهای کوچک و متوسط است. البته سقف تعیین شده ۲۰۰میلیون تومانی کارت های مرابحه یا همان کارت های وام که به شهروندان داده می شود، در کل شبکه بانکی برای هر مشتری است و یک مشتری نمی تواند از بانک دیگری کارت دیگری بگیرد.
افزون بر اینکه براساس نظام اعتبارسنجی نصف و نیمه ای که هم اکنون مورد استناد بانک ها قرار می گیرد، شعب بانک ها براساس میزان اعتبار هرشخص تصمیم می گیرند که کارت وام با سقف مشخص در اختیار متقاضیان وام قرار دهند. ۶ سال از زمان ابلاغ دستورالعمل کارت اعتباری مرابحه می گذرد و در این سال ها با توجه به افزایش نرخ تورم به نظر می رسد که تسهیلات ۲۰۰میلیون تومانی پاسخگوی نیاز مشتریان نباشد و بسیاری از مردم به ویژه در شهرهای بزرگ با مشکلات جدی مواجه هستند و بانک ها هم در پرداخت این تسهیلات سختگیری می کنند. به گونه ای که به میزان هر ۵۰میلیون تومان تسهیلات کارت مرابحه یک ضامن معتبر را طلب می کنند.
این در شرایطی است که در دنیای امروز، بانک ها به میزان اعتبار هر شهروند اقدام به پرداخت اعتبار می کنند و از آنجا که بازپرداخت این اعتبار شرط دریافت اعتبار بعدی است، عملا بانک ها در وصول مطالبات خرد و متوسط خود با مشکلات جدی مواجه نمی شوند چرا که شهروندان کشورهای دیگر دنیا نگران خدشه به اعتبارشان نزد بانک ها هستند.
در ایران اما همچنان سنجش اعتبار مشتریان یک حلقه مفقوده و ضعیف در پرداخت تسهیلات هستند و بانک ها هم سنتی فکر می کنند و علاوه بر ملاک عمل قرار دادن اعتبار مشتریان، چک یا سفته و ضامن معتبر را شرط پرداخت وام خرد اعلام می کنند که باعث می شود بسیاری از شهروندان و کسب وکارهای کوچک و متوسط از دریافت این تسهیلات خودداری کنند.
