در نشست هنر نزد ایرانیان است و بس نیست عنوان شد ...
اثر هنرمند که با درون او پیوند خورده است، قابلیت پیش بینی بحران های اجتماعی را به ما می دهد. شاعرانگی به خدمت زور در نخواهد آمد و تا به امروز و در هر دوره ای که از امکان فلسفه ورزی کاسته می شد، هنر و شعر به صورت هر چه لطیف تر وظیف فلسفه را به عهده می گرفت.
این جملات مربوط به نشستی است با عنوان «هنر نزد ایرانیان است و بس نیست» که توسط کانون فیلم برداشت متعلق به سازمان دانشجویی واحد فرهنگی جهاددانشگاهی واحد اصفهان و با حضور «اردلان فاتح پور» برگزار شد.
اردلان فاتح پور، در ابتدای این نشست بیان کرد: شاعرانگی در موسیقی ما به سطح پایینی نزول کرده است. عنصر خیال نیز وضعیتی به مراتب بدتر از شاعرانگی را طی می کند. شعر و موسیقی کوچه بازاری دهه های قبل به مراتب بیشتر از موسیقی امروز دارای مفاهیم مهم و شاعرانگی هستند.
او با اشاره به اینکه یک شعر، محتوا و فرم دارد، افزود: اگر ریتم شعر در اهنگ و موسیقی رعایت نشود، ابتذال رخ می دهد. ابتذال یعنی نگذاشتن هرچیز سر جای خودش. به همین میزان شعر، سینما، سیاست و ... می توانند مبتذل باشند. ابتذال یعنی متخصص شیمی بر کرسی علوم انسانی بنشیند.
این مدرس فلسفه ادامه داد: امروزه حرف های روزمره و معمولی را به جای تصنیف و غزل به مخاطب تحویل می دهند. کیفیت موسیقی، بخشی از فرهنگ ما را تشکیل می دهد و فرهنگی که در آن شاعرانگی نباشد، روابط عشقی نیز در آن بی معنی هستند. حقیقتا اگر به روابط عشقی امروزه نگاه کنید متوجه می شوید که از عمق کافی بخوردار نیستند.
شاعرانگی، عامل تداوم تمدن بشری
فاتح پور با بیان اینکه حتی در زمان جنگ، اهالی موسیقی مثل شجریان و کویتی پور و آهنگران، تلاش کردند که در برابر دشمن هیتلرمنش، عنصر شاعرانگی را حفظ و بازتولید کنند، اضافه کرد: حتی آوینی جنگ را شاعرانه روایت می کرد. تصویری که روایت فتح او ارائه داد، کاملا ضدجنگ است.
او شاعرانگی را عامل تداوم دانست و بیان کرد: در زمان حمله اعراب و سایر جنگ ها، دولت ها توان حفظ ایران را نداشتند و آنچه ایران را حفظ کرد، همین هنر و اندیشه بود. در ظاهر اعراب بر ایرانیان پیروز شدند اما اندیشه و هنر ایرانی بر آنان تفوق یافت. رودکی، رابعه، فردوسی عامل تداوم هستند.
این دغدغه مند فلسفه ادامه داد: حافظ از اندیشه غایب ما حرف می زند و خودش را لسان الغیب معرفی می کند. شاعران گذشته ما از غیر صحبت کردند. در هر دوره ای که به هر دلیلی امکان فلسفه ورزی وجود نداشت، شعر و موسیقی به جای آن رشد می یافت. در دوره مشروطه، شعر و موسیقی نبوغ یافت.
فاتح پور در خصوص ماجرای عشق در ادبیات ایران گفت: ماجرای عشق در شعر و ادبیات، چون مدینه فاضله افلاطون است که تحقق نیافته اما الگو و ایده ای است که هرچقدر به آن نزدیک شوی، بهتر است.
او با اشاره به اینکه محور گفت وگوهای ما تقدم هنر بر فرهنگ است، بیان کرد: هنر فرهنگ را پدید می آورد و فرهنگ به بازتولید هنر می پردازد. هنر و اندیشه جریان پیدا می کنند و به فرهنگ و اقتصاد و ... می رسند.
هنر، اسیر دست تهیه کنندگان
این فعال فلسفه، آبشخور هنر امروز را در دست تهیه کنندگان دانست و گفت: کسی که اسپانسر خواننده ای است، برای تولید خیارشور هم سرمایه گذاری می کند. مناسبات نامتوازنی بین سرمایه هنر برقرار شده است. پیش از تهیه کنندگان، مردم کار هنر را خراب کردند و باعث بحران شدند.
فاتح پور با اشاره به اینکه ابتذال وقتی رخ می دهد که امور بر سر جای خودشان قرار نگیرند، خاطرنشان کرد: استوادیوم جای عربده کشیدن است و کنسرت یک مکان فرهنگی است. اینکه مسئولان ما توقع دارند، استادیوم فرهنگی شود، توقع نابه جایی است. به همین علت است که برخی کنسرت های مبتذل، صرفا جایی برای تخلیه انرژی هستند و ارزش هنری ندارند.
او در خصوص راه حل وضع موجود در زیبایی شناسی مردم بیان کرد: ما درصورتی می توانیم فرایند موجود را اصلاح کنیم که سرجای خودمان باشیم و به دیگران کمک کنیم که سرجای خودشان باشند. باید بیاموزیم که در حوزه تخصص خودمان حرف بزنیم. امروزه در شبکه های مجازی دیکتاتوری وجود دارد که ما را وادار می کند درمورد همه چیز نظر دهیم.
این فعال فرهنگی ادامه داد: هر خواستی که طبقه سیاسی داشته باشد، به اندازه خواست مردم به وقوع نمی پیوندد. در ادبیات آیت الله خمینی کلمه مردم جایگاه مهمی دارد و خودش را متعلق به این گروه می داند. گروهی که در تهران تبریز و اصفهان و شیراز انقلاب کردند، طبقه متوسط شهری بودند که با فرهنگ سروکار داشتند. این طبقه فشار زیادی روی خود احساس می کند و در معرض نابودی است. این طبقه است که حدفاصل بین مارکتینگ و هنر را مشخص می کند. سایت موسیقی در مارکتینگ بر مصرف گرایی تأکید دارد و معتقد است که باید انواع تولیدات را برای ارائه به مخاطب در خود داشته باشد و هر روز موسیقی جدید بارگذاری کند.
انتقال هنر، فرهنگ و دین دستوری نیست
فاتح پور با بیان اینکه دین و فرهنگ، دستوری نیستند بلکه انتخابی و در جریان هستند، افزود: هیچ یک از سبک ها را علی رغم مبتذل و سطحی بودن، نباید به صورت دستوری حذف کرد. باید فضا را برای انتخاب مردم باز کرد و اجازه داد که مردم جریان های سطحی و مبتذل را حذف کند.
او با اشاره به اینکه کسی که می خواهد اثر ارزشی و متعهدانه یا اثر فیلسوفانه و... بسازد، از پیش شکست خورده است و فاجعه خواهد ساخت، بیان کرد: هدف این افراد این است که چیزی به اثر هنری با زور فرو کند. فیلم «هامون» داریوش مهرجویی فیلم خوبی است چون نمی خواهد حرف بزرگی بزند و از تجربه درونی کارگردان شکل گرفته است.
این مدرس فلسفه، با بیان اینکه اگر می خواهید بحران را در آینده نزدیک پیش بینی کنید باید به سراغ اثر هنری بروید، افزود: هنرمند در خدمت شبکه و نهاد خاصی نیست . اگر با او همدل شوید به فرصت هایی دست خواهید یافت، برای مثال وقتی محوریت فیلم ها زنان هستند یعنی بحران آینده ایران، بحران زنان است.
انتهای پیام
