در یادداشتی مطرح شد؛ ...
به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه جامعه خبرگزاری آنا، محمد صائبی کارشناس ارشد برنامه ریزی امور فرهنگی و اردویی در یادداشتی اختصاصی به خبرگزاری آنا نوشت؛ شیوع پانومی کرونا یا همان کوید۱۹ که موجب ترس هراس تمام مردم دنیا شد، تاثیرات زیادی در زندگی بشر ایجاد کرد که یکی از آن ها تعطیلی مدارس و اماکن آموزشی بود؛ باتوجه به این مطلب که مدرسه دومین نهاد اجتماعی آموزش کودک و نوجوان است موجب بروز مشکلات متعددی شده که لازم است.
با طولانی شدن ایام کرونا و احتمال عود و تکرار چنین بیماری های مشابه نگاه ویژه و متفاوت تری به اهمیت آموزش مدارس باید وجود باشد، زیرا اهمیت آموزش مدارس نقش مهمی در شکل گیری رشد و شخصیت کودکان در آینده خواهد داشت و این یادداشت مروری از روش میدانی با بررسی مقالات چاپ شده فارسی و خارجی در پایگاه های اطلاعاتی تخصصی و عمومی انجام شده که نشان می دهد این دسته بیماری ها موجب کاهش تحرک دانش آموزان، عدم استفاده درست دانش آموزان از فضای مجازی، عدم شرکت دانش آموزان در کلاس درس، کاهش تعامل استاد شاگردی به صورت روبه رو، عدم ارائه نادرست مطالب درسی، عدم مهارت معلمان و آموزگاران از استفاده درست امکانات آموزشی به خصوص اپلیکشن های آموزشی، عدم مهارت دانش آموزان در یادگیری مطالب، عدم تشخیص میزان یادگیری، عدم ارائه تکالیف و کاهش نظارت های آموزشی از معایب بزرگ آموزش مجازی در دانش آموزان می شود.
در نتیجه متاسفانه در کنار مزایای آموزش مجازی نظیر محدودیت سازی و کاهش احتمال انتقال ویروس ولی آموزش مجازی به دلیل عدم آگاهی دانش آموزان از سوادرسانه ای و شرایط سنی دانش آموزان و کنجکاوی، ریسک پذیری و عدم انتقاد پذیری بیشتر شاهد اثرات مخرب آموزشی و کاهش کیفیت آموزش تعلیم و تربیت در مدارس بودیم. که لازم است مدیران و دست اندرکاران بهداشتی با بررسی نیازهای آموزشی و مهندسی مجدد در نحوه آموزش مجازی و اجرای برنامه ترکیبی مجازی و کلاس درس کیفیت آموزش در مدارس را ارتقا دهند، چراکه افزایش کیفیت آموزشی موجب شکل گیری شخصیت و آینده درست در دانش آموزان خواهد شد.
آموزش هر جامعه ای نشانی از فرهنگ آن جامعه است، فرهنگی که به طور روز افزونی به سمت جهانی شدن پیش می رود و محیط آموزش یک پیش نیاز مهم جهت درک و اجرای موفق برنامه درسی و عامل تعیین کننده نگرش، دانش، مهارت، پیشرفت، رفتار فراگیران و ایجاد انگیزه برای یادگیری است و درک دانش آموز از آن نقش بسزایی در موفقیت و پیشرفت تحصیلی وی دارد. مدارس زمانی پتانسیل ارائه محیط یادگیری سود بخش را دارند که در آن تعامل بین معلم و دانش آموز، فعالیت های یادگیری و یاددهی، تسهیلات فیزیکی خوب و توجه به نیازهای روحی و روانی_اجتماعی دانش آموزان دیده شود. البته حرکت به سوی رویکردهای نوین در آموزش ایجاب کرده است و در حال حاضر بسیاری از موسسات آموزشی جهان از فناوری آموزش مجازی در ارائه دوره ها استفاده کنند.
ظهور شبکه های ارتباطی گسترده از قبیل اینترنت، در کنار ابزار و امکانات آموزشی پیشرفته، باعث تحول در روش های آموزشی شده و این امکان را فراهم کرده است تا بتوان طیف وسیعی از جویندگان علم را در نقاط مختلف و از فواصل دور و نزدیک تحت پوشش آموزشی شبکه در آورد و بدون نیاز به شرکت در کلاس های حضوری، آموزش های علمی تخصصی را به مرحل اجرا درآورد. این روش آموزشی نوین که از آن به عنوان آموزش الکترونیکی مجازی یاد می شود، از پیشرفته ترین روش های آموزشی در دنیای امروز است و از انواع فناوری های پیشرفته نظیر شبکه های اینترنتی، بانک های اطلاعاتی، مدیریت دانش و... و. بهره می برد. در این نوع آموزش، محتوای آموزشی از طریق خدمات الکترونیکی ارائه می شود.
آموزش مجازی، نوعی فناوری آموزشی غربی است که بر محور ارزش هایی نظیر فرد محور بودن، یادگیری مستقل خود راهبر و فعال مبتنی است. البته بدیهی است هر جامعه ای این نوع یادگیری را متناسب با شرایط خاص اجتماعی و فرهنگی خود بکار می گیرد و امروزه آموزش مجازی در شرف تبدیل شدن به یکی از مهم ترین روش های آموزشی با توجه به آغاز استفاده از این روش های مدرن آموزشی در موسسات آموزشی جهان و ایران نیاز به اطلاع از دانش و نگرش دانش آموزان به عنوان مهمترین عناصر سیستم آموزشی به نظر می رسد.
آموزش مجازی فرصتی بی بدیل برای رویارویی با محدودیت های آموزش حضوری تحقق آرمان آموزش برای همه و زمینه سازی برای توسعه پایدار و متوازن در کشور است و عوامل زیادی در فرایند آموزش آموزش مجازی نقش دارند که مهمتر از همه محیط و فضای حاکم بر یادگیری است. محیط یادگیری شامل کلیه شرایط و امکانات فیزیکی روانی عاطفی عوامل فرهنگی و اجتماعی که بر رشد و توسعه یادگیرنده در یک موسسه آموزشی تاثیر می گذارد و در چند سال گذشته چشم انداز آموزش جهانی به دلیل گسترش ویروس کرونا شدیدا دستخوش تغییر شده است.
پانومی کرونا دانشگاه های ۱۸۸ کشور جهان را به تعطیلی کشانده و یا باعث ایجاد تغییرات جدید در سیستم آموزش عالی آن ها شده است و به گزارش یونسکو بیش از یک و نیم میلیارد دانش آموز و دانشجو تحت تاثیر پانونی کرونا قرار گرفتند و سیستم آموزش آن هم دستخوش تغییرات شد. تغییراتی که یا به صورت عمومی و دولتی اعمال شده و یا توسط دانشگاه ها و مراکز آموزشی ایجاد شده است با تعطیل شدن مدارس و عدم امکان ارائه آموزش دوری امکان ادامه فعالیت های آبی در زمینه های مختلف از دست رفته و ضرورت ادامه آموزش و پژوهش هر یک از این موسسات را بر آن داشت که راه حل های جایگزین را بررسی کرده و مورد استفاده قرار دهند.
مدارس کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به صورت مشابه با مشکلاتی که سایر مدارس جهان مواجه هستند روبرو شده است و ویروس کرونا چالش بی سابقه را به وجود آورده و هنوز ابعاد این چالش به صورت کامل مشخص نشده، اما آنچه بی تردید وجود دارد این است که دانش آموزان، معلمان، خانواده و مدارس از آن تاثیر گرفته اند.
رفتن به مدرسه برای دانش آموزان و از نظر اولیای امور، مهم ترین ابزار سیاست گذاری عمومی برای فراگیری و تقویت مهارت هاست. زمانی که دانش آموزان در مدرسه می گذرانند، می تواند برای آن ها بسیار لذت بخش بوده و مهارت های اجتماعی و آگاهی های اجتماعی آن ها را افزایش دهد و از منظر اقتصادی مهمترین مزیت رفتن به مدرسه برای نسل جوان، افزایش توانمندی های کودکان و نوجوانان است که در سال های آینده و در زندگی کاری آن ها خود را نشان می دهد.
یک فرد حتی اگر زمان بسیار کمی را در مدرسه گذرانده باشد باز هم از نتایج آن بهره مند می شود و از سوی دیگر کوچکترین اختلال در این فرآیند تاثیرات ماندگاری در رشد مهارت های او دارد. اما سوال اینجاست که آیا راهی هست که با آن بتوان تاثیرات اختلالات آموزشی ناشی از شیوع این بیماری را بر فرایند یادگیری دانش آموزان تخمین زد؟ قطعا این امر امکان پذیر نیست، چرا که شیوعی به این گستردگی در طول تاریخ بشر سابقه نداشته است و می توان با استفاده از نتایج تحقیقات دیگری که در طیف وسیعی از موضوعات صورت گرفته درباره این مسئله اظهار نظر کرد.
فرآیند آموزش چه تاثیری بر خانواده دارد؟علی رغم ناراحتی برخی از بچه ها باید گفت که وقتی مدارس تعطیل می شود، آن ها برای بازی کردن به خانه نمی روند بلکه ایده اصلی این است که روند آموزش در خانه تداوم یابد، به امید اینکه لااقل بخشی از نتایج و آثار حاصل از اختلالات آموزشی ناشی از این بیماری جبران شود. براساس تحقیقات، خانواده ها نقش مهم و مرکزی در آموزش دانش آموزان دارند و بر این اساس شاید تعطیلی مدارس و آموزش در خانه با نظارت یا توسط والدین دانش آموزان در نگاه اول چیز موثر و مثبتی تلقی شود و چندان بد به نظر نیاید. اما در واقع نقش خانواده ها مکمل نقشه مدارس است و به عنوان مثال در مورد درس ریاضی آنچه که دانش آموزان در مدرسه یاد می گیرند ممکن است درون خانه و توسط والدین یا برخی کارهای زندگی روزانه مثل دادن پول توجیبی یا شمردن اشیا خانه تمرین و تقویت شود و یا درس تاریخی که کودک در مدرسه یاد می گیرد در یک سفر خانوادگی به مناطق تاریخی و موزه ها تقویت شود. اما اینکه والدین در خانه با کمک ابزارهای آموزشی آنلاین و کلاس های آنلاین مدارس بخواهند به کودکان خود چیزی را منتقل کنند و یا به اصطلاح تدریس کنند، بحث دیگری است و اگر برخی از والدین هم بتوانند به خوبی نقش یک معلم را ایفا کنند به این معنی نیست که همه دانش آموزان از این فرصت برخوردارند و همه والدین در سراسر جهان تبدیل به معلمان خوبی می شوند که جای خالی مدرسه و معلمان حرفه ای آن را بگیرند.
بر همین اساس اگر بخواهیم واقع بین باشیم علیرغم همه ساعات لذت بخش، یا خسته کننده، یا گیج کننده ای که والدین ممکن است در هنگام آموزش آنلاین کودکانشان و یا تدریس خانگی به آن ها تجربه کنند، نمی توان این امر را جانشین مدرسه و تدریس حرفه ای دانش ها و علوم توسط معلمان کرد. در عین حال نکته مهمتر این است که حتی ممکن است بین خود والدین هم در مورد نحوه آموزش و تدریس به کودکان توافق وجود نداشته باشد و یا کاستی های دیگری باشد.
نکته مهم که به این عدم توافق دامن می زند را می توان بر اساس تحقیق شامل مواردی نظیرآنچه در ادامه می آید دانست: عدم وجود زمان کافی برای اختصاص دادن به درس و تکلیف بچه ها و تدریس به آن ها توسط والدین، مهارت های متفاوت والدین، منابع موجود به عنوان مثال همه والدین امکان خرید و توانایی فراهم کردن ابزارهای هوشمند و دیجیتال برای دسترسی به کلاس های آنلاین را ندارند و حتی میزان سواد آن ها و یا این واقعیت که به هرحال بسیار سخت است که چیزی را که حتی والدین از آن سر در نمی آورید را به فرزند خود آموزش دهند.
این تفاوت ها میان خود والدین و والدین مختلف وجود دارد و نتیجه این خواهد شد که نابرابری میان یک نسل از جامعه بشری در بهره مندی از دانش و مطالب علمی به وجود می آید. در حالی که قبلا فرزندان یک کارگر و یک پزشک به مدرسه می رفتند و همه آن ها، مطالب درسی یکسانی را براساس استانداردهای آموزشی مشترک فرا می گرفتند، حالا سطح متفاوت دانش، تجربیات اجتماعی و سواد مثلا یک کارگر که در خانه به فرزند خود درس می دهد یا یک مادر خانه دار با سطح سواد والدینی که تحصیلات عالیه دارند، خود را به صورت یک نابرابری عمده و عمیق آموزشی برای نسل بعدی نشان می دهد.
تعطیلی مدارس، نهادهای آموزشی و دانشگاه ها در سطح جهان نه تنها فرآیند تدریس را مختل کرد بلکه این تعطیلی ها دقیقا همزمان با برگزاری آزمون های دوره ای و پایان ترم مدارس بود و در نتیجه بسیاری از این آزمون ها یا کنسل شدند و یا به تعویق افتادند. امتحانات داخلی مدارس و در اصطلاح میان ترم هم که شاید از نظر بسیاری دارای اهمیت خاصی نباشد، به دلیل شیوع بیماری کرونا کنسل شدند. اما فراموش نکنیم که هدف از این امتحانات و ارزیابی های داخلی و میان ترم کسب اطلاعات و ارزیابی ها در مورد نحوه پیشرفت دانش آموزان و ارائه آن به خانواده های آن ها و معلمان است.
از دست دادن این اطلاعات و نتایج این ارزیابی ها موجب می شود که شناخت معلمان و والدین از مشکلات آموزشی و نحوه عملکرد دانش آموزان مختل شود و همزمان تاثیرات بلند مدتی نیز در رشد علمی دانش آموزان از خود به جای می گذارد. برای بررسی این مطلب نیز می توانیم به نتیجه تحقیقاتی اشاره کنیم و به طور مثال اندرسن و نیلسن در تحقیق خود به بررسی یک اختلال IT گسترده در سیستم آزمون و ارزیابی مدارس دانمارک می پردازند، که به دلیل این اختلال بخشی از دانش آموزان در آن سال نتوانستند در امتحانات شرکت کنند و ارزیابی نمرات آن ها از طریق دیگری انجام شد. براساس یافته های این تحقیق دانش آموزانی که توانسته بودند در این امتحان شرکت کنند، دو سال بعد بیش از ۹ درصد از مجموع استانداردهای آموزشی کشوری از کسانی که در آن آزمون شرکت نکرده بودند؛ جلوتر بودند و می توانستند بهتر با فضای سوالات امتحانی ارتباط برقرار کرده و در نتیجه نمرات بهتری را در دروس اصلی خود کسب کنند.
نکته اینجاست که براساس این تحقیق دانش آموزان محروم بسیار بیشتر از دانش آموزان عادی از این مسئله متاثر شده بودند. از این گذشته مسئله تنها به امتحانات داخلی مدارس و آزمون های غیررسمی خلاصه نمی شود. به طور مثال در انگلستان به دلیل شیوع بیماری کرونا تمامی امتحانات سراسری و رسمی پایان سال تحصیلی در سرتاسر کشور کنسل شد. این امر هم تقریبا در بسیاری از کشورهای جهان اتفاق افتاده است و یک راه برای جبران این مسئله جایگزینی آزمون ها با ارزیابی معلمان و دادن یک نمره تخمینی از نحوه عملکرد دانش آموزان است اما برگس و همکاران در تحقیق خود نشان داد که این روش بسیار غیر دقیق و ناکارآمد است و دانش آموزان محروم در این زمینه نیز مورد اجحاف قرار می گیرند.
یک راه دیگر می تواند این باشد که نمرات دانش آموزان با توجه به آزمون های قبلی آن ها ارزیابی شود. در این صورت دانش آموزی که یکی دو امتحان قبلی خود را خراب کرده اما این بار بیشتر تلاش کرده، به جای یک نمره خوب که جبران کننده نمره های بد قبلی اوست، یک نمره متوسط و یا حتی بد براساس میانگین آزمون های قبلی خود دریافت می کند و دانش آموزی که امتحانات قبلی خود را خوب داده اما این بار تلاشی نکرده براساس میانگین ها نمره بهتری می گیرد. در پژوهش دیگری نتیجه بلندمدت این ارزیابی ها این خواهد بود که دانش آموزان در رفتن به سطوح بعدی آموزش و رفتن از متوسطه اول به دوم یا از راهنمایی به دبیرستان هم دچار سرخوردگی می شوند و هم بار علمی لازم را به دست نمی آورند و در عین حال از فرصت های برابر تحصیلی نیز محروم می شوند.
از سوی دیگر این اختلالات آموزشی در بعضی از کشورها به نفع دانش آموزان تمام شده و به عنوان مثال در کشور نروژ تمامی دانش آموزان سال آخر دبیرستان براساس تصمیم نظام آموزشی این کشور مستحق دریافت دیپلم شناخته شدند، بدون اینکه آزمونی را داده باشند و البته این هم بسته به میزان کیفیت نظام آموزشی نیز هست که در ظرف سال های گذشته چگونه بار علمی دانش آموزان را به سطح مطلوب رسانده است. به عنوان یک نمونه دیگر می توان به تحقیق مورین اشاره کرد و آن ها در تحقیق خود نشان دادند که تعطیلی امتحانات پایان سال دبیرستان های فرانسه در سال ۱۹۶۸ میلادی که به دلیل شورش ها و تظاهرات جوانان، دانش آموزان و دانشجویان اتفاق افتاد؛ باعث شد که بازار کار این کشور جهش بهتری را تجربه کند.
در آموزش عالی نیز بسیاری از دانشگاه ها امتحانات حضوری را تعطیل کرده اند و به جای آن از آزمون های آنلاین استفاده می کنند. این آزمون ها هم برای معلمان و هم دانش آموزان چیز جدیدی بود و امکان تقلب در آن و خطای محاسبه هم بیشتر است و نمره های بالاتر فارغ التحصیلان دبیرستان یا دانشگاه ها تاثیر مستقیمی بر درخواست کاری دارد که آن ها برای بازار کار تهیه می کنند. اما این ارزیابی های غیردقیق که به دلیل شیوع بیماری کرونا نظام آموزشی را به چالش کشیده، هنگام فارغ التحصیلی و اقدام برای جذب در بازار کار نیز مشکلات خود را نشان خواهد داد، چیزی که به گفته فردریکسون هم میزان حقوق و هم فرصت های شغلی را تحت تاثیر قرار می دهد و همزمان از نظر زندگی فردی و اجتماعی نیز تبعات سنگینی را در پی خواهد داشت.
سال تحصیلی جاری دانش آموزان و دانشجویان به شدت تحت تاثیر شیوع بیماری کرونا یا کووید ۱۹ قرار گرفت. آن ها دچار شدیدترین اختلال آموزشی طول تاریخ بشر شدند و در عین حال از نظر آزمون های پایان سال تحصیلی و ارزیابی نهایی نیز مشکلات عدیده ای را پشت سر گذاشتند و از لحاظ اقتصادی نیز بخش های عمده اقتصاد جهانی در یک رکود قرار گرفته که فشارهای مالی وارد بر خانواده ها را تشدید کرده است. برای دانشجویان یا دبیرستانی هایی که فارغ التحصیل می شوند و می خواهند وارد بازار کار شوند، این امر مسئله بغرنجی است که باعث می شود آن ها مشاغلی با حقوق پایین تر را قبول کنند. تحقیقات نشان می دهد که تبعات این امر می تواند برای تازه واردان به بازار کار دارای تاثیرات منفی بلند مدت تری باشد.
تعطیلی جهانی مدارس و مراکز آموزشی باعث شده که در روند یادگیری دانش آموزان اختلالات عمیق و غیرقابل جبرانی روی دهد. از سویی دیگر در روند ارزیابی های دانش آموزان نیز مشکلات جدی روی داده و در عین حال، سطح کیفی این ارزیابی ها نیز به نحو چشمگیری تنزل پیدا کرده است. اما برای کاهش اثرات منفی این وضعیت چه کار می شود کرد؟ در گام اول، مدارس نیازمند منابع و توجه اضافی هستند تا بتوانند اثرات این تعطیلی های طولانی مدت را بر کیفیت آموزشی دانش آموزان و در ابعاد مختلف به حداقل رسانده و مدیریت کنند.
وقتی که مدارس دوباره باز شدند این منابع اضافی باید به صورت هدفمند هزینه شود. اینکه این منابع چگونه مصرف می شود و چگونه بر دانش آموزانی که بیشترین تاثیر را از این وضعیت متحمل شده اند، متمرکز می شود جای کار و تحقیق دارد و در اصطلاح خودش پرسش مهمی است که باید ذهن سیاست گذاران حوزه آموزش را به خود معطوف کند. از سوی دیگر با توجه به اهمیت عامل ارزیابی و امتحان در فرایند یادگیری مدارس، باید به جای تعویق یا کنسل کردن امتحانات، راه های موثرتری را برای برگزاری دقیق اما مبتنی بر دستورالعمل های بهداشتی پیدا کرده و به اجرا درآورد. برای فارغ التحصیلان دبیرستانی یا دانشگاهی نیز سیاست گذاران باید سیاست هایی را در دستور کار قرار دهند که از ورود آن ها به بازار کار حمایت کند تا از انباشت بحران بیکاری در اقتصاد کشورها جلوگیری شود.
انتهای پیام/۴۱۷۲/
