سقاخانه ها به انگیزه سیراب کردن افراد تشنه و در راه مانده در محله های مختلف تهران از سوی مردم ساخته می شد به مرور به یک نماد مذهبی تبدیل شد و مردم برای روشن ماندن این اتاقک های کوچک در معابر شمع نذر می کردند. اما چرا شمع؟
همشهری آنلاین- بهاره خسروی : تهران، این پایتخت همیشه روشن امروز، روزگاری در تاریکی محض بود. به همین دلیل مردم قبل از تاریکی هوا، هر طور شده خود را به خانه می رساندند تا از دست سارقان و گزند حیوانات در امان باشند. آنهایی هم که به هر دلیلی در تاریکی مجبور به خروج از خانه می شدند، مسیر خود را با فانوس نفتی طی می کردند و بهتر بود که یکی دو نفر همراه می داشتند. نیاز به روشنایی و نور یکی از مهم ترین نیازهای اهالی مردم در تهران قدیم محسوب می شد و به همین بهانه نذر شمع بین مردم رسم شد.
قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
یکی از مکان های تاریک تهران که وجود نور و روشنایی در آن می توانست گره گشا باشد، سقاخانه ها بود. سقاخانه ها اتاقک هایی در دل دیوار و معابر بودند. اغلب این اتاقک ها در ابعاد سه در چهار متری یا حتی کوچک تر بودند. البته ناگفته نماند عموما این سقاخانه ها در مسیرهای پرتردد مثل مساجد و تکایا و... ساخته می شدند تا دسترسی آسان و امنی برای هر قشری به ویژه بانوان، کودکان و سالخوردگان به آب در روزگاری پیدا کردن آب آشامیدنی کار چندان ساده ای نبود، فراهم شود.
علیرضا زمانی، تهران شناس، در باره اینکه نذر شمع برای سقاخانه ها از کجا میان مردم تهران باب شد، می گوید: «از یک طرف تامین روشنایی در دل شب مایه دلگرمی رهگذران کوچه ها و گذرها بود، به ویژه برای زن ها و بچه ها و از طرف دیگر، در بیشتر محله ها، بر اساس باورهای مذهبی و نیاز روز به آب شرب و همین طور خیرات برای اموات، کسانی که دستشان به دهانشان می رسید سقاخانه ای هر چند کوچک می ساختند تا مردم برای رفع تشنگی، نذر، راز و نیاز و مناجات به آنجا مراجعه کنند. طبیعی است که در شرایط وصف شده، کنار منبع های آب، شمع روشن می کردند و به مرو این رفتار جنبه مذهبی پیدا کرد و مردم سعی کردند برای گره گشایی از کار خلق خدا به مناسبت های مختلف به ویژه شب های جمعه برای امامزاده ها شمع نذر کنند.»
به گفته زمانی بعضی از این سقاخانه ها دائمی بودند و بعضی هم در ایام ها و مناسبت های مذهبی مثل محرم برپا می شدند. سقاخانه نوروز خان یکی از معروف ترین سقاخانه های پایتخت در بازار تهران جنب بازار آهنگران بود. سراسر گذر این سقاخانه طاق بندی بود و اغلب شمایل بزرگان دینی و مذهبی، علم، بیرق و علامت سیاه در آن نصب می کردند.
