...
حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه کشورمان روز چهارشنبه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد با سامح الشکری، وزیر امور خارجه مصر ملاقات و گفتگو کرد. در این دیدار به تفصیل درباره مسائل مورد علاقه دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و مصر گفتگوی مثبت و ثمربخشی صورت گرفت. دو طرف تاکید کردند که با توجه به سوابق تمدنی و تاریخی و اشتراکات فرهنگی دو کشور و در راستای منافع مشترک، لازم است مسیر و گام های رسیدن به آن از طریق تداوم گفتگو میان مقامات دو کشور هموار شود.
اگرچه دو سال پیش نیز وزیر خارجه کشورمان در حاشیه نشست منطقه ای حمایت از عراق با عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر گفت وگوی کوتاهی داشت یا سال گذشته علی سلاجقه، رئیس محیط زیست ایران با سامح الشکری، وزیر خارجه مصر در حاشیه نشست تغییرات آب و هوایی در شرم الشیخ رایزنی کرده بود، اما نشست روز گذشته حسین امیرعبدالهیان با هیئت مصری در نیویورک حائز اهمیت بسیاری است. چرا که این دیدار پس از نشست های میان مسئولان تهران و قاهره که اخیرا با وساطت بغداد برگزار شده بود صورت می گیرد و این امر حاکی از پیشرفت روند مذاکرات دو طرف می باشد. علاوه بر آن این نشست به دنبال ازسرگیری روابط تهران ریاض و بهبود روابط ایران با کشور های شورای همکاری خلیج فارس صورت می گیرد که خود نشان گر چراغ سبز کشور های شورای همکاری به قاهره و استمرار وضعیت تنش زدایی در منطقه پس از یک دهه کشمکش، تنش فراگیر و بحران مستمر است.
نشست روز گذشته وزاری خارجه ایران و مصر در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد همچنین بازتاب بسیار گسترده ای در رسانه های منطقه ای و بین المللی داشته است و از آن به مثابه کاتالیزور عادی سازی روابط تهران و قاهره یاد شده است. در حقیقت، نشست وزاری خارجه ایران و مصر در نیویورک و تاکید طرفین بر تداوم و استمرار گفتگو ها می تواند به عامل تسریع کننده در روند عادی سازی روابط تهران و قاهره و ارتقای سطح روابط دیپلماتیک دو کشور در آینده نزدیک منجر شود.
دلایل اهمیت ازسرگیری روابط ایران و مصر
ایران و مصر طبق متون و اسناد تاریخی دارای یکی از قدیمی ترین روابط دوجانبه در سطح دیپلماتیک جهانی هستند. ایران و مصر به دلایل متعدد دو کشور مهم و محوری در منطقه غرب آسیا هستند. نخست، دو کشور دارای وزن جمعیتی بالایی هستند و با توجه به سابقه تمدنی کهن و مؤلفه های فرهنگی مستحکم بنا شده اند. دوم، ایران و مصر از بازیگران صاحب نفوذ منطقه هستند که کنترل دو گذرگاه دریایی مهم، یعنی تنگه هرمز و کانال سوئز را در اختیار دارند. سوم، دو کشور جایگاه اساسی و نقش تأثیرگذاری در معادله موازنه قدرت و تعیین نوع اتحاد ها و ائتلاف های منطقه ای دارند.
به همین دلیل از ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم و در راستای سیاست همسایگی تلاش های زیادی برای عادی سازی روابط تهران و قاهره انجام شده است. همچنین نشانه هایی از تمایل دو کشور برای ازسرگیری روابط وجود دارد. اشتیاق تهران و قاهره برای ازسرگیری و ارتقای سطح روابط دیپلماتیک به دلایل متعددی بازمی گردد که می تواند در راستای منافع هر دو بازیگر مهم منطقه باشد.
نخست، قاره آفریقا همواره برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت داشته است و با توجه به قدرت و نفوذ مصر در این منطقه، ارتقای سطح روابط دو کشور می تواند به گسترش همکاری های ایران با سایر کشور های آفریقایی منجر گردد. دوم، مصر قلب جهان عرب است، بنابراین هر بازیگری در خاورمیانه که بتواند با مصر ائتلاف سازی کند، نقش و نفوذ مهمی در منطقه به دست خواهد آورد. از این رو تهران می تواند با ازسرگیری روابط، شکل اتحاد های منطقه را بازترسیم کند یا حداقل از پیوستن قاهره به اتحاد های منطقه ای علیه ایران ممانعت کند. سوم، تهران از طریق همکاری های اقتصادی دوجانبه و سرمایه گذاری در مصر می تواند دستاورد های اقتصادی کسب کند و فشار های اقتصادی بین المللی علیه ایران را تقلیل دهد.
ازسوی دیگر، ازسرگیری روابط ایران و مصر در قالب بازی برد برد قابل تحلیل و ارزیابی است. نخست اینکه مصر طی سال های اخیر برای بازگرداندن نقش منطقه ای خود در تلاش بوده است و از طریق عادی سازی روابط با ایران می تواند به این هدف نزدیک تر شود. دوم مصر به تقویت روابط اقتصادی با عراق، لبنان و سوریه علاقه مند است، و از آنجایی که تهران با این سه کشور روابط بسیار نزدیکی دارد، توسعه روابط قاهره با تهران می تواند به گسترش و توسعه شرکت های سرمایه گذاری مصر در این کشور ها منجر گردد. سوم مصر برای حفظ آرامش در غزه با توجه به روابط نزدیک تهران با گروه های مقاومت در نوار غزه، از جمله حماس و جهاد اسلامی نیازمند است؛ بنابراین تهران و قاهره می توانند در این پرونده با یکدیگر گفتگو و همکاری داشته باشند.
احتمال کارشکنی تل آویو در روند مذاکرات ایران و مصر
به طور کلی عادی سازی روابط تهران و قاهره دربردارنده دستاورد های متعددی برای ایران و مصر است و موجب ارتقای جایگاه و نقش منطقه ای آن ها می شود. از سوی دیگر همکاری ایران و مصر که نقش تأثیرگذاری در معادله موازنه قدرت و تعیین نوع اتحاد ها و ائتلاف های منطقه ای دارند به ضرر امنیت و منافع راهبردی تل آویو است؛ زیرا همکاری و افزایش قدرت ایران و مصر در منطقه، انزوای بیشتر رژیم صهیونیستی را به دنبال خواهد داشت.
ژئوپلیتیک مصر و مجاورت این کشور با نوار غزه نیز مزید بر علت شده و خوف صهیونیست ها را مضاعف کرده است. صهیونیست ها می ترسند که ایران بتواند با سرمایه گذاری در اطراف گذرگاه رفح، در توسعه این منطقه کمک کند. زیرا در صورتی که گروه های فلسطینی از خاک مصر نیز کمک هایی را دریافت کنند، قدرت خود را بیش از پیش تقویت خواهند کرد و این مسئله برای صهیونیست ها بهای سنگینی را به دنبال خواهد داشت؛ لذا چرخش مصر به سمت ایران، برای صهیونیست ها به مثابه از دست دادن متحد راهبردی در جهان عرب است. مقامات تل آویو با شرایطی که در روابط مصر و ایران به وجود آمده است، دور شدن قاهره از مدار خود را تهدیدی برای امنیت خود می دانند. به بیان دیگر دور شدن مصر از دایره حلقه متحدان اسرائیل به سمت دشمنان منطقه ای آن موجب شده است تا تل آویو از این تغییر و تحول، احساس تهدید و نگرانی کند. به هر ترتیب اگر مصر روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران ازسربگیرد، حلقه امنیتی علیه رژیم صهیونیستی تنگ تر خواهد شد و در زمانی که سرزمین های اشغالی به شدت ملتهب است می تواند برای این رژیم تهدیدزا باشد.
به همین دلیل می توان گفت که دیدار روز گذشته وزاری خارجه مصر و ایران در نیویورک که بیانگر تمایل و تلاش دو کشور برای ارتقای سطح روابط دیپلماتیک است، نگرانی و هراس مقامات تل آویو را به دنبال خواهد داشت و سعی خواهند کرد در روز های آتی در تماس با مقامات مصری مانع از ارتقای سطح روابط دیپلماتیک این دو کشور قدرتمند منطقه شوند.
در پایان این نکته لازم به ذکر است که ارتقای سطح روابط دیپلماتیک میان تهران و قاهره، می تواند فرایند اعتمادسازی میان ایران و کشور های عربی را بیش از بیش تقویت کند، موجب تسری سیاست تنش زدایی در منطقه شود و به برون رفت بحران های منطقه از جمله سوریه، لبنان و یمن منجرگردد.
سیدعلی نجات، کارشناس مسائل غرب آسیا
منبع: مهر
