...
یونانیان و رومی ها بر این باور بودند که رؤیا ها قدرت پیشگویی دارند. در قرن ۱۹ میلادی زیگموند فروید و کارل یونگ نظریات مدرنی را در رابطه با رؤیا دیدن ارائه کردند. بر اساس نظریه ی فروید، رؤیا کمک می کند تا به آرزو های سرکوب شده و محقق نشده ی خود دست پیدا کنیم. از نظر یونگ نیز رؤیا ها دلایل روان شناختی دارد.
مطلبی که در ادامه به آن خواهیم پرداخت درواقع چکیده و خلاصه ای از یافته های اخیر محققان درباره ی مسئله ی رؤیا و رؤیا دیدن است. بسیاری از اطلاعاتی که در اختیار شما قرار خواهیم داد برگرفته شده از کتاب «زبان رؤیا: درک خویشتن از طریق تصورات و رنگ» نوشته ی رابرت هاس با پیشگفتاری از دیوید فینستین است.
رؤیا چیست؟
تحقیقات نشان داده REM حرکت سریع چشم ها در انسان ها و جنین کلیه ی پستانداران وجود دارد. فرآیند رؤیابینی در مرحله ی REM اتفاق می افتد، زیرا ۸۲ درصد از کسانی که طی تحقیقات در این مرحله از خواب بیدار شدند، تجربه ای شبیه به رؤیا دیدن را گزارش کردند. بر اساس اظهارات دکتر دامهاف، فرآیند رؤیابینی شامل چهار مرحله است: ۱. وجود مجموعه ای از شبکه های عصبی کامل و بی نقص برای رؤیا دیدن. ۲. مکانیسمی برای فعال کردن رؤیا. ۳. توقف محرک های خارجی. ۴. از دست دادن کنترل و از کار افتادن سیستم ادراکی فرد. اینکه در مرحله ی REM چه اتفاقی برای حیوانات می افتد هنوز کاملا مشخص نیست، زیرا وجود شبکه ی عصبی ای که وظیفه ی رؤیا دیدن را بر عهده دارد، در مغز حیوانات هنوز به اثبات نرسیده است.
قبلا تصور بر این بود که رؤیابینی تنها در اوایل مرحله ی REM اتفاق می افتد، با این وجود بعد ها مشخص شد که تجربه ی رؤیا دیدن به محض به خوابیدن فرد، در طول مرحله ی NREM عدم حرکت سریع چشم ها و حتی نزدیک به مرحله ی بیداری نیز اتفاق می افتد. طی تحقیقات صورت گرفته، فقط ۴۲ درصد از شرکت کنندگان رؤیای خود را به یاد می آوردند.
بر اساس بررسی های انجام شده، میزان یادآوری رؤیا ها بین دو مرحله ی REM و NREM متفاوت است. مرحله ی REM معمولا طولانی تر، واضح تر، پرتحرک تر و هیجان انگیزتر بوده و در مقایسه با NREM عوامل دخیل برای رؤیابینی در آن بیشتر است. از طرفی مشاهده ی وقایع و تجربیاتی که در طول بیداری برای فرد اتفاق می افتد، در REM کمتر گزارش شده است. در رابطه با مرحله NREM باید گفت که بیشتر بر اساس اتفاقات واقعی است که معمولا در حالت بیداری برای فرد اتفاق می افتد. به همین دلیل حدود ۷۰ درصد از افرادی که در مرحله ی REM رؤیا دیدند، رؤیا های خود را عجیب و غیرعادی گزارش کردند.
آیا رؤیا ها دارای معنی خاصی هستند؟
وقتی در حال رؤیا دیدن هستیم، در آن لحظه همه ی اتفاقات منطقی و عادی به نظر می رسند، اما به محض بیدار شدن تمام برداشت ها و دیدگاه مان نسبت به رؤیا هایی که مشاهده کردیم تغییر می کند. عدم پیوستگی بین صحنه هایی که دیدیم و بی ربط بودن آن ها در بیداری برای ما آشکار می شود.
ما هنگام رؤیا دیدن آگاه و هوشیار هستیم، اما این آگاهی با آگاهی که در حالت بیداری و در واقعیت داریم متفاوت است. زمانی که فرد در حال رؤیا دیدن است، سیگنال هایی که به طور همزمان به مغز ارسال می شوند و نشانه ی هوشیاری هستند هنوز فعال اند، اما ارسال این سیگنال ها در خواب برای پاسخ به محرک های بیرونی نیست. ولی چرا این اتفاق می افتد؟ دو محقق به نام های رابرت مک کارلی و آلن هابسون از دانشگاه علوم پزشکی هاروارد اظهار کرده اند که در اثر فعالیت سیستم عصبی و هنگام رؤیابینی، مغز تلاش می کند کلیه ی اتفاقات و عواملی که در رؤیا مشاهده می شود را منطقی جلوه بدهد.
برخلاف گفته ی مک کارلی و هابسون، دکتر ایوانس روان شناس و مهندس کامپیوتر معتقد است که محتوای رؤیا متشکل از اتفاقاتی است که در طول روز برای فرد رخ داده که به خاطراتی که از گذشته در ذهن ما باقی مانده متصل شده اند. به باور او، فرآیند رؤیابینی مغز مشابه رایانه ای است که به پردازش و بررسی برنامه های خود می پردازد و این برنامه ها در واقع همان خاطرات گذشته ی فرد را شامل می شود.
رؤیای بینی شفاف و واضح Lucid Dream
تصور کنید اگر می توانستید رؤیای خود را کنترل کنید، چه کار می کردید؟ آیا دوست داشتید پرواز کنید، یا به روم باستان سفر کنید یا مثلا با شخص موردعلاقه ی خود شام بخورید؟ برخی مدعی شده اند راهبان تبتی از هزاران سال پیش قادر به کنترل رؤیای خود بودند. با این حال رؤیای واضح تا قبل از دهه ی ۱۸۰۰ میلادی موردتوجه قرار نگرفته بود.
رؤیای واضح در واقع توانایی مشاهده یا کنترل رؤیا با اراده ی شخص است. این کار رؤیا را از حالت غیرواقعی درآورده و آن را تبدیل به واقعیت می کند، به شکلی که هرآنچه می بینید، بو و مزه می کنید کاملا برایتان واقعی و قابل لمس خواهد شد.
رؤیای واضح زمانی اتفاق می افتد که شما از متوجه می شوید که در حال خواب دیدن هستید و در این شرایط، مغز شما هنگام رؤیابینی به همان شکل که در بیداری فعالیت دارد، عمل می کند.
در حالت طبیعی، هنگام خواب دیدن، خودآگاهی فرد متوقف می شود، به همین دلیل است که رؤیا هایی که می بینیم خیلی ناواضح و دور به نظر می رسند، اما در رؤیای واضح، بخش هوشیار مغز در طول رؤیابینی فعال است. این پدیده کاملا طبیعی و بی خطر بوده و به هیچ وجه اتفاقی فراطبیعی و ترسناک نیست. در طول رؤیابینی واضح هر زمان که بخواهید می توانید به اراده ی خود از خواب بیدار شوید. رؤیابینی واضح نیاز به تمرین داشته و هر شخصی قادر به انجام آن است.
مفهوم رؤیای واضح در دهه ی ۱۹۶۰ و توسط شخصی به نام س لیا گرین محبوب و همه گیر شد. او به امکان علمی خودآگاهی در طول رؤیابینی اشاره کرد. اولین محققی که پدیده ی خواب واضح را امتحان کرد فراروان شناسی بود به نام کیت ه رن. برای تحقیق بیشتر درباره ی این مسئله، در سال ۱۹۸۷ موسسه به نام The Lucidity مؤسسه تأسیس شد تا به این سؤال که رؤیابینی واضح چیست؟ پاسخ داده شود. پاسخ به این سؤال می تواند میزان شناخت ما در رابطه با درک ذهن انسان بیشتر کند.
چرا کابوس می بینیم؟
طبق تحقیقات انجام شده در American Academy of Sleep Medicine حدود ۱۰ تا ۵۰ درصد از کودکان بین ۵ تا ۱۲ سال، دیدن کابوس را تجربه کرده اند. کابوس دیدن در کودکان می تواند در نتیجه ی گوش دادن به یک داستان ترسناک، دیدن یک فیلم یا اضطراب ناشی از شروع مدرسه یا حتی مرگ یکی از افراد خانواده ناشی شود.
حدود ۲ تا ۸ درصد از بزرگ سالان دچار کابوس می شوند. لاری کویین لوانبرگ، روانکاو حرفه ای به اهمیت درک این مسئله که رؤیابینی در واقع یک فرآیند ذهنی است اشاره می کند؛ شرایطی که طی آن، افکار ما از اتفاقات روزانه نشئت می گیرد. کابوس زمانی ایجاد می شود که ذهن در طول مرحله ی REM به مسائل و مشکلاتی فکر می کند که طی روز سعی در نادیده گرفتن آن ها دارد.
مشکلات حل نشده تنها دلیل کابوس دیدن نیستند، نخوردن مواد غذایی مقوی و کم غذایی هم از جمله عوامل تأثیرگذار در کابوس بینی است. خوردن غذا های کربوهیدرات دار در طول نیمه شب، چون باعث افزایش فعالیت مغز و بالا بردن متابولیسم بدن می شود، می تواند منجر به کابوس شود. بر اساس مطالعات محققی به نام کارول واسرم ن، داشتن آلرژی به مواد غذایی خاص نیز باعث کابوس دیدن می شود.
چرا رؤیاهایمان را به خاطر نمی آوریم؟
چنانچه رؤیاهایتان را به خاطر نمی آورید نگران نباشید، مغز شما مشکلی ندارد. بخشی از مغز که به محرک های خارجی پاسخ داده و در پردازش اطلاعات دخیل است، در افرادی که رؤیاهایشان را به خاطر می آورند فعال تر است. همچنین بررسی ها نشان داده که افراد خلاق و هنرمندان توانایی بیشتری در به یادآوری رؤیا ها دارند. تحقیقات دیگری نشان داده که افرادی که رؤیاهایشان را به خاطر می آورند بیشتر از دیگران دچار مشکل بی خوابی شده و هنگام رؤیابینی از خواب می پرند. از طرف دیگر، به طور میانگین حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد تا این افراد به خواب بروند.
حقایقی درباره ی خواب و رؤیا
رؤیا های صادقه
موارد عجیبی وجود دارد که طی آن افراد در رؤیا شاهد حوادثی بودند که در بیداری به واقعیت تبدیل شده است. هم می توان اسم آن را اتفاق گذاشت هم خبری از آینده، چون هنوز دلیل علمی برای این وقایع پیدا نشده. بعضی از معروف ترین موارد گزارش شده در رابطه با رؤیا های صادقه:
آبراهام لینکلن قاتل خود را در خواب دیده بود.
برخی از قربانیان حادثه ی ۱۱ سپتامبر وقوع این رخداد را در خواب دیده بودند.
مارک تواین مرگ برادرش را در خواب دیده بود.
۱۹ تن از بازماندگان کشتی تایتانیک در خواب این فاجعه را دیده بودند.
ایده ی اختراعاتی که در رؤیا به افراد الهام شد:
رؤیا ها نقش مهمی در اختراعات بشر داشته اند. تعدادی از این اختراعات شامل:
ایده ی تأسیس گوگل ل ری پیج
ژنراتور جریان متناوب نیکولا تسلا
شکل مارپیچ دوتایی DNA - جیمز واتسون
چرخ خیاطی الیاس هو
جدول تناوبی دیمیتری مندلیف
تفاوت جنستی در رؤیا
جالب است بدانید که ۷۰ درصد از شخصیت هایی که مردان در رؤیا می بینند مذکر هستند، اما زنان در رؤیاهایشان به میزان برابر اشخاص مؤنث و مذکر وجود دارند. مردان بیشتر از زنان در خواب اعمال خشونت آمیز را تجربه می کنند.
افراد نابینا هم رؤیا می بینند
افراد نابینایی که از هنگام تولد نابینا نبوده اند هم مانند افراد عادی هنگام رؤیابینی می توانند تصاویری را مشاهده کنند، اما افرادی که از بدو تولد نابینا هستند هیچ تصویری در رؤیای خود نمی بینند.
با این حال این دسته از افراد نابینا هم رؤیا می بینند و رؤیاهایشان می تواند مثل رؤیا هایی که افراد بینا می بینند جالب و تأثیرگذار باشد، اما حواس دیگر این افراد هم علاوه بر حس بینایی در رؤیاهایشان دخیل است.
راه رفتن در خواب
راه رفتن هنگام خواب، پدیده ی نادر و خطرناکی است که از اختلالات خواب به شمار می رود. اختلال شدید در مرحله ی REM علت اصلی این مشکل است. این دسته از افراد رؤیا های که می بینند را بدون اینکه متوجه باشند به صورت عملی اجرا می کنند. برای مثال شخصی در خواب خود را از پنجره ی طبقه ی یک ساختمان پرت کرد، ولی به شکل معجزه آسایی نجات پیدا کرد.
منبع: همشهری آنلاین
