...
گاهی تولید کنندگان مواد غذایی در صدد یافتن راهی برای کاهش هزینه مواد اولیه مورد استفاده خود هستند تا بتوانند منافع مالی خود را افزایش دهند. اتفاقی که موجب شده در سال های اخیر آمار تقلب در عرضه مواد غذایی افزایش قابل توجهی پیدا کند.
هرچند کارخانجات تولید کننده مواد غذایی بدون حضور مسئول فنی، حق تولید هیچ محصولی را ندارند و مغایرت در فرمول ساخت محصولاتی که از وزارت بهداشت پروانه ساخت دریافت نموده اند، جرم تلقی شده و پیگرد قانونی دارد. اما رشد قارچ گونه مراکز سنتی تولید مواد غذایی بدون دانش و فناوری، روی دیگر این سکه است.
همه موادغذایی عرضه شده در بازار، محصول کارخانجات معتبر نیستند و بسیاری از موادغذایی فله، در کارگاه ها و سوله های غیربهداشتی و بدون نظارت تولید می شوند. مسعود نادری کارشناس ارشد مهندسی بهداشت محیط می گوید: محصولات غذایی صنعتی در بسته بندی نهایی، نشان سیب سلامت، تاریخ تولید و مصرف، شرایط نگهداری و نشانی تولید کننده را دارند. در فرایند تولید و توزیع آنها، کنترل بار میکروبی یکی از مراحل مهم به شمار می رود. در این روش چنانچه ماده ای جایگزین ماده دیگر شود بر اساس استاندارد و زیر نظر کارشناسان است. اما محصولات سنتی و فله ای شرایط دیگری دارند.
او به تقاضای مشتریان و آماده سازی محصولات سنتی اشاره دارد که بر اساس قانون باید مواد غذایی سنتی در همان محل تولید، عرضه شود. اما واحدی که جایی برای تولید ندارد، واضح است محصولاتش را از کارگاه دیگری تهیه می کند. به طوری که به وفور دیده شده است در قسمت بار اتوبوس های مسافربری، حجم زیادی از نان های سنتی و لبنیات منتقل و تحویل فروشگاه ها می شود. همچنین سفارش شیرینی های خشک در آستانه نوروز یا آش و حلیم برای افطار که تحت شرایط غیربهداشتی، دمای نامناسب و همراه با آلودگی به مراکز پخش و فروش منتقل می شود نیز تهدید سلامتی مشتریان را بدنبال دارد.
مسئول گروه سلامت محیط دانشگاه علوم پزشکی البرز تأکید دارد که خاصیت محصولات غذایی سنتی در این است که در حجم کم تولید می شود. پس مصرف کنندگان باید هشیار باشند این محصولات در حجم زیاد کاملا متقلبانه و پرخطر هستند: «در استان البرز که گاومیش وجود ندارد، در تمام فروشگاه های لبنیات سنتی، ماست گاومیش با قیمت بالایی به فروش می رسد. حتی در یک مورد که با شناسایی تولید کننده این ماست به کارگاه تولید راه پیدا کردیم، هیچ گاومیشی وجود نداشت و تولید کننده ادعا کرد گاوهایش از نظر تغذیه با گاومیش برابری دارد در این کارگاه سفیده تخم مرغ، نشاسته، شیر خشک و ثعلب مورد استفاده قرار می گرفت».
او با ابراز نگرانی می گوید: مردم باید بیشتر دقت کنند. در شهر هایی که امکان پرورش شتر وجود ندارد، چگونه شیر شتر به فروش می رسد؟
فروشندگان سیار و روزبازار های محلی نیز دغدغه کارشناسان بهداشتی و غذایی است. به گفته یک کارشناس بهداشت محیط اماکن دانشگاه علوم پزشکی البرز، برخی از کارخانه های مواد غذایی مانند چیپس و ماکارونی بخشی از ضایعات خود را برای مصرف دام به پیمانکار می فروشند تا در گاوداری ها به مصرف برسند، اما او از فروش این مواد غذایی برای مصرف انسان می گوید: «گاهی پیمانکار این مواد غیر قابل مصرف را به صورت فله به روز بازار ها عرضه می کند که خریداران ناآگاه، آن را مورد استفاده خوراکی قرار می دهند. متأسفانه مشتریان روزبازار ها از قشر محروم و کم درآمد جامعه هستند که در پی کالا های ارزان قیمت به این بازار ها هجوم می برند یا از فروشندگان سیار و وانتی های سطح شهر خرید می کنند. اما با خرید از این محل ها، دچار هزینه های سرسام آور درمان می شوند.»
کارشناس بهداشت محیط اماکن به تلخی اشاره می کند: «بیماری های روده ای و انگلی، وبا، تب مالت، سل و هپاتیت از دسته بیماری های منتقل از آب و مواد غذایی است.»
تقلب در صنعت مواد غذایی می تواند غیرواقعی بودن وزن آن ها باشد. یا اینکه درصد خلوص مواد عرضه شده مانند گلاب یا قهوه، متفاوت از آنچه باشد که خریدار انتظار دارد. تقلب در ماهیت مواد غذایی نیز اتفاق می افتد؛ فروش یک ماده غذایی به جای ماده غذایی دیگر همانند عرضه پودر لوبیا سبز به جای پودر پسته، یا روغن و رنگ به جای کره. اما آنچه زنگ هشدار برای مصرف کنندگان است، استفاده از موادی است که می تواند سلامتی مصرف کننده را تهدید کند.
مینو فراهانی کارشناس ارشد صنایع غذایی به ارزش بالای برخی مواد غذایی و صرفه اقتصادی در تقلب آن از سوی تولیدکنندگان اشاره دارد: «استفاده از گوشت غیر متعارف در برخی رستوران های بین راهی و همچنین تقلب در جنسیت گوشت دو نمونه از این روش ها است. افزودن پودر استخوان به فرآورده های گوشتی مانند سوسیس و کالباس، مخلوط کردن با گوشت حیوانات ارزان قیمت، افزودن پودر خون به همبرگر و سوسیس و کالباس، افزودن مقدار زیاد مواد پر کننده به فرآورده های گوشتی، افزودن نیتریت و نیترات به مقدار بیش از حد برای جذابیت در رنگ گوشت، نمونه هایی از این تقلبات است. رنگ کردن ش ش ماهی های فاسد و مانده با مرکورکروم یا خون حیوانات و فروش آن به نام ماهی تازه نیز شکل دیگری از این روش های متقلبانه است.»
او توضیح می دهد که مواد غذایی تقلبی براساس میزان خطر آن برای مصرف کننده، گاهی به منظور جلب مشتری است و خطری برای سلامتی ندارد؛ مثل افزایش نشاسته به ماست به منظور قوام بیشتر آن. اما استفاده از یک رنگ سبزصنعتی برای زیبا ساختن محصولی مانند خیارشور به طور مستقیم سلامت مصرف کننده را هدف قرار می دهد.
او از «تقلب در ادویه ها» نیز نام می برد. اینکه قیمت بالای زعفران موجب شده این ماده در معرض تقلب های زیادی قرار گیرد و عده ای از پرچم گلرنگ یا ریشک های اطراف ذرت استفاده کرده و آن را با رنگ های مصنوعی به رنگ زعفران درآورند. یا با افزودن سنگ یا خاک به بسته های زعفران، وزن غیرواقعی به خریداران اعلام می شود.
مینو فراهانی به عنوان یک تقلب فراگیر از ادویه های پرمصرفی مانند فلفل و زردچوبه نام می برد که قربانی بازار مکاره تقلب می شوند. با اطمینان می گوید: در تقلب فلفل از موادی نظیر خاک اره نرم، نرم کرده پوست گردو یا هسته خرما، آرد نخودچی، تفاله زیتون و مواد مشابه به عنوان پایه استفاده می شود. همچنین برای تولید زردچوبه تقلبی، موادی نظیر آرد یا نان خشک، پوست پسته و فقط کمی زردچوبه با یکدیگر مخلوط می شود.
پای تقلب به عسل که باز می شود، تقریبا اغلب مصرف کنندگان آن را تجربه کرده اند. عسل صد درصد مصنوعی بدون دخالت زنبور از تغلیظ آب میوه هایی مانند خرما، توت، شربت قند، مواد نشاسته ای، نیشکر و میوه های شیرین تولید می شود.
محور دیگر تقلبات مواد غذایی مانند آبلیموی تقلبی که مخلوط کاه زبر با آب ولرم، پوست لیمو و جوهر لیمو است، تقریبا برای همه مصرف کنندگان شناخته شده است. یا رب گوجه فرنگی که برخی از افراد سودجو کدو یا سیب زمینی پخته و له شده و نشاسته به گوجه فرنگی اضافه می کنند. رنگ شیمیایی قرمز نیز در این روش استفاده می شود.
بر اساس نتایج آزمایشگاهی و تجربیات این کارشناس صنایع غذایی، رنگ شیمیایی و غیرخوراکی در یکدست شدن و خوشرنگی رشته های پلویی برشته، لیموعمانی سیاهرنگ و حتی در تخمه آفتابگردان نیز استفاده می شود.
مخلوط کردن شیر حیوانات مختلف که قیمت های متفاوتی دارند نیز یکی از شیوه های تقلب است. شاید شما هم شایعه افزودن وایتکس به شیر را شنیده، اما باور ندارید.
از آنجا که شیر یک ماده فسادپذیر است که در فرایند تولید و توزیع آلوده به میکروب می شود، دامداران برای پوشاندن فسادشیر، مقداری جوش شیرین و حتی کرومات یا بی کرومات پتاسیم به آن اضافه می کنند تا فساد و لخته شدن آن مخفی بماند. در حالی که این میکروب ها همچنان فعال باقی مانده و سلامت مصرف کننده را تهدید می کند. در صفحه رسمی معاونت غذا و دارو نیز به این مورد اشاره مستقیم شده است. این ماده شیمیایی، سرطان زا و بسیار سمی است که علاوه برمشکلات تنفسی، می تواند موجب جهش های ژنتیکی و بدنیا آمدن کودکان نابالغ شود.
حساسیت های غذایی ازبزرگ ترین معضلات امروزی گروهی از مصرف کنندگان است و از هر ۲۰۰ نفر یک نفر معمولا به نوعی به موادغذایی حساسیت دارد و مصرف اشتباه ممکن است به بهای گرفتن جان مصرف کنندگان تمام شود. قربانیانی که نبودشان هیچ گاه جبران نمی شود.
تقلب و غش در تولید و فروش مواد غذایی همیشه تقبیح شده است. یکی از به یادماندنی ترین قصه های قابوسنامه که در ذهن بسیاری ازما مانده است، قصه یک مرد گله دار بود که هزار گوسفند داشت و آدم نادرستی بود. حلال را از حرام نمی شناخت و آب را به نرخ شیر به مردم می فروخت. تا اینکه یک شب، چوپان گوسفندانش را در رودخانه خشکی جا داد و خودش روی بلندی به خواب رفت. در بارندگی سیل بزرگی به راه افتاد و همه گوسفند ها را آب برد و هلاک کرد.
این همان حقیقت است که نادرستی همیشه سیل نمی شود و گوسفند را نمی برد، گاهی حادثه می شود و جان می برد، گاهی رسوایی می شود و آبرو می برد، گاهی به صورت ناراحتی و نگرانی درمی آید و صفای زندگی را می برد، گاه آرامش خیال و آسایش فکر را هدف می گیرد... با این حال باید به هوش باشیم تا مچ متقلب را بگیریم. متقلبان در فضای غفلت مراجع نظارتی و آسودگی خیال و بی توجهی مصرف کننده فرصت جولان پیدا می کنند.
مجتبی آقایی یک معلم کرجی که در یکی از فروشگاه های زنجیره ای مشغول خرید است، می گوید: از قدیم می گویند هیچ گرانی بی حکمت نیست و هیچ ارزانی بی حکمت. قصد توجیه گرانفروشی را ندارم، اما فروشنده ای را می شناسم که مدعی است عسل ازیکی از شهر های غرب کشور می آورد و کیلویی ۱۰۰ هزار تومان می فروشد. وقتی قیمت برخی مربا ها در فروشگاه از این رقم بالاتر است، باید بدانیم یک جای کار می لنگد. همچنین تاریخ مصرف، سیب سلامت وزارت بهداشت، آدرس و شماره تلفن کارخانه تولیدی و... از نکاتی است که باید به آن ها دقت کنیم.»
منبع: ایسنا
